Габрыэль Гарсія Маркес. Адзін з тых дзён
Панядзелак заняўся прахалодны, але без дажду. Дон Аўрэліё Эсковар, дантыст без ліцэнзыі й любіцель пачынаць дзень разам з сонцам, адкрыў свой кабінэт у шэсьць. Ён дастаў зь вітрыны ўстаўную ськівіцу, яшчэ не пазбаўленую гіпсавай формы, і расклаў на стале інструмэнты ад вялікага да маленькага, як для выставы. Апрануты ён быў у паласатую кашулю без каўняра, зашпіленую зьверху пазалочаным гузікам, і штаны на падцяжках. Хударлявы й нягнуткі, ён меў вочы, позірк якіх часта падаваўся людзям недарэчным, як позірк глухіх.
Скончыўшы з рэчамі на стале, ён падкаціў бор да круцячагася крэсла й сеў тачыць ськівіцу. Выглядала так, нібы ён працуе ня думаючы, але работа яго, ў любым выпадку, была руплівай. Ён не пераставаў круціць пэдалі бора нават тады, калі той быў яму непатрэбны.
Пасьля васьмі ён перапыніўся, каб паглядзець праз вакно на неба, і ўбачыў двух задуменных грыфаў, якія лавілі сонца на вільчыку суседняга дома. Дон Аўрэліё Эсковар вярнуўся да працы з думкай аб тым, што пасьля абеду пойдзе дождж. З задуменьня яго выдраў візгатлівы голас адзінаццацігадовага сына.
— Тату.
— Што.
— Прыйшоў алькальд, хоча, каб ты выдраў яму зуб.
— Скажы, што мяне няма.
Ён паліраваў залаты зуб. Адсунуў на адлегласьць выцягнутай рукі й паўзаплюшчанымі вачыма агледзеў яго. З залы чаканьня зноў пачуўся крык сына.
— Кажа, ведае, што ты на месцы, бо чуе цябе.
Дантыст працягваў ацэньваць зуб. Толькі знайшоўшы працу скончанай ды адклаўшы зуб, уздыхнуў:
— Ужо лепей.
Вярнуўся да бора. З каробкі, дзе захоўваў адкладзенае на пасьля, дастаў дэталі яшчэ не сабранага пратэза й узяўся паліраваць іх.
— Тату.
— Што.
На яго твары нічога не адбілася.
— Кажа, калі ня выдзераш яму зуб, застрэліць.
Нясьпешна, рухаючыся надзвычай спакойна, дон Аўрэліё Эсковар спыніў пэдалі бора, адсунуў яго ад крэсла й цалкам выцягнуў ніжнюю шуфляду стала. Унутры ляжаў рэвальвэр.
— Добра, — нарэсьце прамовіў ён, — скажы, хай заходзіць і страляе.
Ён павярнуўся на крэсьле тварам да дзьвярэй і паклаў руку на край шуфляды. На парозе зьявіўся алькальд. Яго левая шчака была паголеная, але другая, распухлая, запаленая болем, мела пяцідзённую шчэць. Дантыст ўбачыў у патухлых вачах многія ночы адчаю. Ён кончыкамі пальцаў засунуў шуфляду і мякка сказаў:
— Сядайце.
— Добры дзень, — прамармытаў алькальд.
— Добры, — адказаў яму дантыст.
Пакуль кіпяціліся інструмэнты, алькальд паклаў галаву на сьпінку сядзеньня й адчуў палёгку. Усё навокал дыхала на яго холадам. Кабінэт быў бедны: старое драўлянае крэсла, пэдальны бор і вітрына з глінянымі ручкамі. Насупраць крэсла — акно, да ўзроўню чалавечага росту заслоненае тканкавай перагародкай. Адчуўшы набліжэньне дантыста, алькальд упёрся нагамі ў падлогу й адкрыў рот.
Дон Аўрэліё Эсковар павярнуў яго твар да сьвятла. Скончыўшы аглядаць хворы зуб, асцярожным ціскам пальцаў накіраваў ськівіцу алькальда ў зручнае для сябе становішча.
— Мусім рабіць без анэстэзіі.
— Чаму?
— Таму, што ў вас абсцэс.
Алькальд зазірнуў яму ў вочы.
— Ну, добра, — пагадзіўся ён і паспрабаваў усьміхнуцца. Дантыст не адказаў яму тым жа. Ён перанёс на стол патэльню са стэрыльнымі інструмэнтамі і, ўсё яшчэ не сьпяшаючыся, халодным пінцэтам дастаў іх з вады. Затым мыском бота пасунуў плявальніцу й пайшоў да рукамыйніка. Усё гэты — без аніводнага позірку ў бок алькальда. Алькальд жа ня выпусьціў яго з поля зроку ні на імгненьне.
Балеў зуб мудрасьці. Дантыст расставіў ногі для ўстойлівасьці й націснуў на зуб гарачымі шчыпцамі. Алькальд схапіў падлакотнікі, вызваліў з ног усю сілу й адчуў ледзяную пустэчу ў нырках, але ня выпусьціў ні ўздых. Дантыст толькі паварушыў пясьцю й бяз злобы, хутчэй са зьедлівай пяшчотай, прамовіў:
— Сёньня, спадару, вы плаціце нам за дваццаць нашых забітых.
Алькальд адчуў хруст ськівіцы, і яго вочы напоўніліся сьлязьмі. Але ён і не ўздыхнуў, пакуль не адчуў, што зуб выходзіць. І тады ён празь сьлёзы убачыў яго. Неўражальны выгляд зуба быў такі несуадносны зь перанесеным болем, што не атрымлівалася й усьвядоміць пакуту пяці папярэдніх начэй. Па целе алькальда, сагнутым над плявальніцай, бег пот. Задыхаючыся, ён расшпільваў кіцель і ўсьляпую шукаў хустку ў кішэні штаноў. Дантыст падаў яму чыстую анучу.
— Вытрыце сьлёзы.
І алькальд выцер. Яго трэсла. Пакуль дантыст мыў рукі, ён ўбачыў працятую трэшчынамі столь і пыльную, усыпаную мёртвымі насякомымі павуціну. Дантыст вярнуўся, абціраючы рукі.
— Цяпер адпачывайце, — сказаў ён, — і палашчыце рот салёнай вадой.
Алькальд разьвітаўся пагардлівым вайсковым салютам і накіраваўся да дзьвярэй, разьмінаючы ногі, без аніякай увагі расшпіленаму кіцелю.
— Дашліце рахунак, — кінуў ён.
— Вам ці ў муніцыпалітэт?
Алькальд не азірнуўся. Ён закрыў дзьверы й празь іх мэталічную сетку прамовіў:
— Гэта адно і тое ж.